Hetimet dhe raportimet ndërkombëtare mbi sulmin e armatosur në Banjskë më 24 shtator 2023 dhe ngjarje të tjera në veri të Kosovës tregojnë shqetësimin e autoriteteve se elementë të armatosur serbë kanë marrë mbështetje logjistike dhe pajisje luftarake nga struktura të lidhura me Serbinë. Prishtina i konsideron këto veprime si armatosje të grupeve të “terroristëve” me mbështetje shtetërore.
Materialet e Prokurorisë së Kosovës dokumentojnë përdorimin e armëve automatike, municioneve dhe pajisjeve taktike në sulmin e Banjskës, të cilat, sipas zyrtarëve kosovarë, nuk mund të siguroheshin lehtë pa mbështetje të organizuar përtej kufirit. Dhjetëra persona janë aktakuzuar, përfshirë Milan Radoičiç, i cili konsiderohet udhëheqës i grupit dhe ka lidhje politike në Beograd. Hetimet investigative dhe raportet e mediave të pavarura dokumentojnë lidhje mes aktorëve të përfshirë dhe rrjeteve kriminale ose klienteliste që kanë operuar gjatë viteve, duke përforcuar shqetësimet për ndikim të aktorëve politikë në veri të Kosovës.
Zyrtarët kosovarë dhe ndërkombëtarë evidentojnë gjetjen e armëve dhe pajisjeve në terren, praninë e personave me lidhje politike në Serbi dhe refuzimin e autoriteteve serbe për të ekstraduar ose ndaluar shpejt të dyshuarit kyç. Vendimet e gjykatave serbe, duke përfshirë refuzimin e paraburgimit për disa prej të implikuarve, kanë shtuar dyshimet për mungesë bashkëpunimi efektiv. Raportet ndërqeveritare dhe misionet ndërkombëtare vënë në dukje se rrugët e paligjshme të armëve dhe kalimi i pajisjeve mes lidhjeve kriminale dhe politike paraqesin rrezik për sigurinë rajonale. Kjo mundëson që grupet lokale të pajisen për aksione të dhunshme si ai i Banjskës dhe vështirëson ndarjen midis krimit të organizuar dhe aktiviteteve me motiv politik.
Prania e grupeve të armatosura rrit mundësinë e përshkallëzimit të konflikteve lokale, dobëson institucionet dhe zbeh besimin në ligjin dhe dialogun politik, ndërsa instrumentalizimi i frikës dhe i narrativave nacionaliste mund të thellojë ndarjet mes komuniteteve shqiptare dhe serbe. Këto veprime vendosin në presion procesin e dialogut dhe integrimit evropian të Kosovës.
Nuk ka prova të pakundërshtueshme që presidenti Vuçiç ka urdhëruar çdo veprim të dhunshëm, por modeli i veprimit politik gjatë dekadës së fundit, ku elementë klientelistë, ish-paramilitarë dhe struktura kriminale veprojnë me tolerancë ose hapësirë veprimi shtetërore, ushqen dyshimet se politika shtetërore nuk ka ndërmarrë veprime të mjaftueshme për t’i ndaluar këto rrjete. Vëzhguesit dhe diplomatët perëndimorë kanë kërkuar vazhdimisht veprime konkrete nga Beogradi: ekstradime, dorëzim provash dhe bashkëpunim ligjor. Mangësitë në zbatimin e këtyre kërkesave ushqejnë dyshimet se disa aktorë në Serbi mund të shfrytëzojnë situatën për të ruajtur hapësirën e tyre të influencës në veri të Kosovës.
Hetimi ndërkombëtar dhe i pavarur mbi rrjetet e armatimit dhe lidhjet institucionale, ekstradimi dhe përgjegjësia penale për të gjithë të dyshuarit, ngushtimi i rrugëve të trafikut të armëve dhe presioni i përbashkët ndërkombëtar nga BE, SHBA dhe KFOR janë thelbësore për të garantuar sigurinë dhe stabilitetin rajonal. Armatimi i grupeve serbe në veri të Kosovës, përmes rrugëve të paligjshme dhe tolerancës së mundshme shtetërore, paraqet një kërcënim të qartë për paqen dhe jetën e përditshme të komuniteteve. Mungesa e veprimeve efektive nga autoritetet serbe ushqen perceptimin se elementë të shtetit mund të lehtësojnë këto kërcënime, shqetësim që duhet trajtuar pa vonesë nga partnerët ndërkombëtarë.
KAQPATA
