10 Qershor 1878 – Lidhja e Prizrenit: Themel i vetëdijes kombëtare shqiptare
Nga Redaksia | KAQPATA
Më 10 qershor 1878, në qytetin historik të Prizrenit, u mbajt Kuvendi që shpalli themelimin e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit – një moment kyç dhe themelor në historinë politike dhe identitare të shqiptarëve. Ky organizim i nivelit të lartë, politik dhe ushtarak, shënoi përjekjen e parë të strukturuar për mbrojtjen e tërësisë territoriale dhe identitetit etnik të popullit shqiptar në trojet e veta autoktone.
Rrethanat historike dhe konteksti politik
Pas përfundimit të luftës Ruso-Turke (1877–1878), u nënshkrua Traktati i Shën Stefanit, sipas të cilit Perandoria Osmane do të humbiste një pjesë të madhe të territoreve të saj në Ballkan, përshirë edhe ato të banuara nga shqiptarët. Ky traktat parashikonte kalimin e trojeve shqiptare në duart e shteteve fqinjë, duke e bërë popullsinë shqiptare objekt ndarjeje territoriale pa kurrfarë përfaqësimi politik.
Pas këtij traktati, Kongresi i Berlinit (qershor 1878), në të cilin morën pjesë fuqitë e mëdha evropiane si Britania e Madhe, Franca, Rusia, Austro-Hungaria, Gjermania dhe Italia, bëri ripërndarjen e territoreve osmane në Ballkan, pa e njohur ekzistencën politike të shqiptarëve. Përballë rrezikut real të copëtimit, elita shqiptare e kohës reagoi me urgjencë duke u mbledhur në Prizren.
Drejtuesit dhe ideologët e Lidhjes
Kuvendi u drejtua nga Iljaz Pashë Dibra, figurë me ndikim nga vilajeti i Dibrës, i cili gëzonte autoritet brenda strukturave osmane dhe te shqiptarët. Programi politik i Lidhjes u hartua nga personalitete me kontribut të jashtëzakonshëm në zgjimin kombëtar si Sami Frashëri, autor i vepres “Shqipëria ç’ka qenë, ç’është e ç’do të bëhet”; Abdyl Frashëri, diplomati dhe organizatori i Lidhjes; Pashko Vasa, shkrimtari dhe përkthyesi i njohur; Jani Vreto dhe Zija Prishtina.
Këta figura paraqitën vizionin e një Shqipërishte të bashkuar, me gjuhë, arsim dhe vetëadministrim, duke u shkëputur nga koncepti i “nënshtetasve osmanë pa komb”.
Tri objektivat themelore të Lidhjes së Prizrenit
- Kundër copëtimit të trojeve shqiptare: Lidhja kishte si qëllim të kundërvihej me mjete politike dhe ushtarake ndarjes së territoreve të banuara nga shqiptarët dhe dhënies së tyre shteteve fqinje.
- Krijimi i një vilajeti shqiptar: Qëllimi i dytë ishte bashkimi i katër vilajeteve (Shkodrës, Kosovës, Manastirit dhe Janinës) në një strukturë administrative të vetme brenda Perandorisë Osmane, si hap drejt autonomisë.
- Dëshmia e identitetit kombëtar shqiptar: Lidhja përpiqej të tregonte para Evropës se shqiptarët përfaqësojnë një komb të veçantë në Ballkan, me identitet, gjuhë dhe traditë, pavarësisht ndarjes fetare.
Roli ushtarak dhe diplomatik i Lidhjes
Lidhja e Prizrenit nuk ishte thjesht një forum politik. Ajo kishte strukturat e saj ushtarake, me formacione të armatosura që u organizuan për të mbrojtur territoret shqiptare nga pushtimet e Malit të Zi, Serbisë dhe Greqisë. Lidhja organizoi qindra luftëtarë, dhe ndonëse ishte e lidhur me administratën osmane, filloi të tregonte shenja të qarta të pavarësisë së saj vepruese.
Njëkohësisht, Lidhja zhvilloi aktivitete diplomatike, duke dërguar peticione, memorandume dhe delegacione në qendrat evropiane për të prezantuar qëndrimin e saj politik. Kjo ishte një nga përpjekjet e para serioze për të ndikuar opinionin publik ndërkombëtar rreth çështjes shqiptare.
Trashëgimia e Lidhjes së Prizrenit
Lidhja e Prizrenit shënon pikën kthyese të zgjimit kombëtar shqiptar. Ajo tregoi se shqiptarët nuk ishin vetëm një popull me zakone e gjuhë të përbashkëta, por një subjekt historik-politik, i aftë të organizohej dhe të artikulonte aspiratat e veta në gjuhën moderne të diplomacisë së shekullit XIX.
Ndonëse u shtyp nga Perandoria Osmane në vitin 1881, Lidhja e Prizrenit mbeti shembull frymëzimi për veprimtarët kombëtarë në dekadat pasuese, duke kulmuar me Shpalljen e Pavarësisë së Shqipërës më 28 Nëntor 1912.
Simbolet që mbijetojnë
Sot, së paku dy simbole e lidhin këtë ngjarje me kujtesën kombëtare:
- Shtëpia muze në Prizren, ku u mbajt kuvendi dhe ku ruhet materiali origjinal i vendimeve.
- Rruga “Lidhja e Prizrenit” në Santa Cristina Gela, Itali, qytezë e banuar nga arbërëshë që ruajnë me krenari kontributin e tyre në formësimin e kombit shqiptar.
10 Qershori është jo vetëm datë historike. Është ditë themeli, gur kujtese dhe testament politik i shqiptarëve si komb i vetëdijshëm dhe i gatshëm për vetëvendosje.
KAQPATA
