Disa nga kompanitë më të mëdha të teknologjisë po shqyrtojnë mundësinë e vendosjes së qendrave të të dhënave në hapësirë, një koncept që dikur dukej si fantazi shkencore, por tani po fiton përkrahje nga miliarderë dhe madje edhe këshilla qytetesh. Sidoqoftë, realizueshmëria e këtij plani mbetet e paqartë.
Qendrat e të dhënave, veçanërisht ato që mbështesin inteligjencën artificiale, kërkojnë energji elektrike të jashtëzakonshme, gjë që ngarkon rrjetet elektrike, rrit emetimet dhe konsumon sasi të mëdha uji. Deri në vitin 2030, kërkesa për energji e këtyre qendrave mund të rritet deri në 165%. Mbi gjysmën e energjisë që i furnizon këto objekte industriale e sigurojnë karburantet fosile, duke rrezikuar përpjekjet për të adresuar krizën klimatike.
Disa nga emrat më të njohur të AI-së, përfshirë Sam Altman nga OpenAI, po mendojnë për një zgjidhje të jashtëzakonshme: zhvendosjen e këtyre qendrave masive të kompjuterëve në orbitë. Altman ka sugjeruar madje krijimin e një “shtrese Dyson” të qendrave të të dhënave rreth Diellit, një megastrukturë hipotetike që kap energjinë e yllit. Edhe pse ndërtimi i një strukture të tillë do të kërkonte burime më shumë se ato që ka Toka, disa plane më të realizueshme po afrohen me hapa të vegjël përmes startup-eve si Starcloud, Axiom dhe Lonestar Data Systems, të cilat kanë mbledhur miliona për zhvillimin e teknologjive të qendrave orbitale.
Sipas Ali Hajimiri, inxhinier elektrik dhe profesor në Caltech, qendrat e të dhënave në hapësirë mund të furnizohen me energji elektrike të lirë përmes paneleve diellore orbitale, të cilat mund të prodhojnë energji me vetëm 10 centë për kilovat-orë. Kjo do të ishte dukshëm më lirë se sistemet e ngjashme në Tokë dhe mund të lehtësonte presionin mbi komunitetet dhe mjedisin.
Megjithatë, sfidat mbeten të mëdha: qendrat orbitale do të ekspozohen ndaj rrezatimit, përmirësimet dhe riparimet janë të vështira, dhe procesimi i të dhënave mund të jetë më i ngadaltë se në Tokë. Ekonomistët dhe ekspertët paralajmërojnë se qendrat hapësinore mund të kenë përdorime të kufizuara fillimisht, për shembull për të dhëna hapësinore ose për qëllime sigurie kombëtare, ndërsa për konkurrencë reale me qendrat tokësore do të duhet të jenë efektive dhe konkurruese në kosto.
Një faktor tjetër që mund të nxisë zhvendosjen e qendrave në orbitë është mungesa e rregulloreve atje. Ndërtimi i qendrave në Tokë kërkon leje nga komunat dhe mund të pengohet nga shqetësimet e banorëve mbi energjinë, ujin dhe ndikimin mjedisor. Në hapësirë, nuk ka fqinj që të ankohen, thonë ekspertët.
Për momentin, zgjidhjet hapësinore mbeten eksperimentale dhe shumë të shtrenjta krahasuar me zgjerimin e qendrave në vendet tokësore si “Data Center Valley” e Virxhinias. Por siç theksojnë investitorët dhe pionierët e teknologjisë, ideja që dikur dukej e pamundur, tani po studiohet seriozisht.
KAQPATA
