Dhimitër Anagnosti, një nga figurat më të shquara të kinematografisë shqiptare, u lind më 1936 dhe ndërroi jetë në moshën 89-vjeçare. Ai la pas një trashëgimi të pasur artistike dhe një kontribut të jashtëzakonshëm në zhvillimin e kinemasë shqiptare dhe kulturës kombëtare.
Arsimi dhe fillimet në kinematografi
Anagnosti kreu shkollën fillore në fshatin e lindjes dhe arsimin e mesëm në Vlorë. Në vitet 1954–1960 ndoqi Institutin Kinematografik “VGIK” në Moskë, ku u diplomua si kinooperator. Filmi i tij i diplomës, realizuar bashkë me Viktor Gjikën, “Njeriu kurrë nuk vdes”, u vlerësua me çmimin e parë në Festivalin Botëror të Shkollave Kinematografike në Holandë (1961).
Karriera profesionale
Në 1961 filloi punë si operator në Kinostudion “Shqipëria e Re”, duke punuar në filma të njohur si “Debatik” (1961) dhe “Toka jonë” (1964). Filmin e parë si regjisor e realizoi në 1966, së bashku me Viktor Gjikën, “Komisari i dritës”. Më pas xhiroi filmin “Dueli i heshtur” (1967) dhe vazhdoi të krijojë mbi 14 filma artistikë dhe 10 filma dokumentarë gjatë karrierës së tij 40-vjeçare.
Ai ishte gjithashtu autor i 15 skenarëve, ku pothuajse në të gjithë filmat e tij kishte shkruar vetë skenarin, duke e bërë veprën e tij artistike të plotë dhe të integruar.
Vlerësime dhe kontributi kulturor
Për cilësitë e tij artistike, Anagnosti u nderua me titullin “Artist i Popullit” (1987) dhe mori Kupën e Karrierës në Festivalin e 10-të të Filmit Shqiptar. Pas vitit 1991 u angazhua në politikë dhe kulturë, duke u zgjedhur deputet i Partisë Demokratike (1991–1996) dhe më pas ministër i Kulturës, Rinisë dhe Sporteve (1992–1994).
Ai themeloi dhe drejtoi Fondacionin për Artin dhe Kulturën “Fan Noli”, duke mbështetur intelektualët dhe artistët shqiptarë dhe duke kontribuar në forcimin e kulturës kombëtare brenda dhe jashtë vendit.
Veprat e njohura artistike
- “Gjoleka, djali i Abazit” (2006)
- “Kthimi i ushtrisë së vdekur” (1989)
- “Përrallë nga e kaluara” (1987)
- “Gurët e shtëpisë sime” (1985)
- “Kujtime nga Gjirokastra” (1983)
- “Vëllezër dhe shokë” (1982)
- “Në shtëpinë tonë” (1979)
- “Monumenti” (1977)
- “Lulëkuqet mbi mure” (1976)
- “Kur hiqen maskat” (1975)
- “Cuca e maleve” (1974)
- “Përjetësi” (1974)
- “Motive nga dita e diel” (1973)
- “Malet me blerim mbuluar” (1971)
- “Parafabrikatet” (1970)
- “Plagë të vjetra” (1968)
- “Duel i heshtur” (1967)
- “Komisari i dritës” (1966)
- “Njeriu kurrë nuk vdes” (1961)
Jeta personale
Dhimitër Anagnosti ishte i martuar me aktoren e mirënjohur Roza Anagnosti, “Artisten e Merituar”. Ai la pas një trashëgimi të pasur kulturore dhe artistike që do të mbetet frymëzim për brezat e rinj.
